Orta Asya Türk Tarihi - İlk Dönemler

İlk Dönemler

• Tarihte Türk adı taşıyan ilk topluluklar:
• Heredot: Targita - Tyrkaeler
• Tevrat: Takharma - Yafes'in torunu
• Eski Hint kaynakları: Turukha
• Çin: Tikler
• Fars : Turan, Tur
• Resmi ilk Türk kelimesinin kullanılması: GÖKTÜRKLER
• İlk kez Turkhia kelimesi nerede geçer? MENANDROS (Bizans)
• Türk kelimesinin anlamları:
• türemiş, töreli, sert, kamil, cezbetmek, deniz kıyısında oturan adam, miğfer, terk edilmiş, olgunluk çağı, doğuş, yaratılış

Asya Hunları

• Kurucu:  Teoman
• Oğlu Metehan
• Teoman, Metehan'ı YÜEÇİ devletine barış teminatı olarak gönderiyor.
• Metehan'ın aldığı yerler ve topluluklar:
• Tunghular
• Yüeçiler
• İpek Yolu
• Ordos 
• Yen ve Tai
• Metehan, Çin'i yıllık vergiye bağlıyor.
• Ünlü Asya Hunları kentleri: Turfan, Kuçar, Yarkent
• Metehan'dan sonra gitgide zayıflayan Asya Hunları Çin hakimiyetine girelim diyenler ve girmeyelim diyenler olarak ikiye bölünüyor.
• GİRELİM DİYENLER: HOHANYEH: DOĞU ASYA HUN DEVLETİ
• GİRMEYELİM DİYENLER: ÇUÇİ : BATI ASYA HUN DEVLETİ
• Çu Talas merkezli kent
• Yü Tanhu kısa süreliğine tekrar Türkleri topluyor. Anca Kuzey ve Güney Asya Hunları olarak bu kez, ikiye bölünüyorlar. Güney Hunları Çin hk. girereken, Kuzey Hunları baskılarla yıkılıyor. 

Ak Hunlar

• Eftalitler diğer adları
• Juan Juanlar'a bağlılar
• Behram Gur zamanında Sasaniler'le çatışma
• Bastırılan bir Mazdek İsyanı
• Göktürk ve Sasaniler'in ortak çalışmaları sonucu yıkılıyor.

Tabgaçlar

• Kurucu: Kouei
• Kuzeybatı Çin
• En parlak: Tao
• İpek Yolu hakimiyeti
• Budizm düşmanı
• Tao'nun torunu Siun onun aksine Budizm'i benimsiyor ve asimile oluyorlar.
• Doğu ve Batı Wei olarak iki kola ayrılıp Çin'e katılıyorlar.

Göktürk Devleti

• Mançurya'dan Karadeniz'e
• Kurucu: Bumin Kağan
• En parlak: Mukan Kağan
• Fatih ünvanı
• Batıda İstemi Yabgu : Sasaniler'le Bizans'a karşı işbirliği: ANÜŞİRVAN SAVAŞI
• Mukan'dan sonra Taspar batıya Börü, doğuya İşbara'yı atıyor.
• Taspar'ın ölümünden sonra batı: Tardu, doğu: İşbara oluyor.
• TARDU'NUN BATI GÖKTÜRK DEVLETİ
• İŞBARA'NIN DOĞU GÖKTÜRK DEVLETİ
• 630-681 Fetret Devri
• Kutlug (İlteriş Kağan) ve Vezir Tonyukuk bu devirden kurtaran.
• II. Göktürk Devleti kuruluyor.
• Kapgan Kağan
• Bilge Kağan
• ORHUN ABİDELERİ : Göktürkler'i yok olmaktan kurtaranları anlatıyor. 
• Bilge Kağan
• Kül Tegin
• Tonyukuk
• Basmil ve Uygurlar'ın baskıları sonucu Bilge Kağan II. Göktürk Devleti'ni yıkıyor ve Uygurlar'ı kuruyor.

Notlar:

• Aygucı: Meclis başkanı
• Ayukı: 2. hükümet
• Yabgu, şad, tekin, tudun, ilteber ünvanları
• Oguş:Urug:Bod:Bodun:İl(El)